De impact van Samen naar School-klassen
Wat doet het met leerlingen, ouders en leerkrachten als er een Samen naar School-klas start? Grofweg was dat de vraag waarmee onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen in 2015 mee van start ging. De bevindingen zijn destijds op verschillende momenten gepubliceerd in Didactief en waren reden voor Stichting het Gehandicapte Kind om vooral door te gaan met het steunen van Samen naar School-klassen.
Drie doelen
Het doel van het onderzoek was drieledig: Allereerst: Wat is de houding van leerkrachten, leerlingen en ouders ten opzichte van de Samen naar School-klassen en wat zijn hun ervaringen? Ten tweede: Waarom kiezen ouders van een kind met een ernstig meervoudige beperking voor een Samen naar School-klas en hoe tevreden zijn ze daarover? En als laatste: Welke impact heeft de Samen naar School-klas op de kinderen met een ernstig meervoudige beperking?
Grote groep respondenten
Het onderzoek liep in de periode 2015 tot en met 2020 – in die tijd waren er 36 Samen naar School-klassen – en er werkte een grote en diverse groep respondenten mee:
Leerlingen: 744 reguliere leerlingen uit groep 4 tot en met 8, verspreid over 9 basisscholen waarvan 5 met een Samen naar School-klas. Plus nog eens 8 leerlingen met een ernstig meervoudige beperking uit drie verschillende Samen naar School-klassen.
Leerkrachten: 31 ‘gewone’ leerkrachten van groep 1 tot en met 8, vrijwel gelijkelijk verdeeld onder leerkrachten in de Samen naar School-klas en andere leerkrachten van de school. Daarnaast 12 leerkrachten van Samen naar School klassen.
Ouders: 478 ouders van kinderen met en zonder beperking, verspreid over 9 basisscholen, waarvan 5 scholen met een Samen naar School-klas. Daarnaast zijn er nog 36 ouders geïnterviewd over hun motieven om te kiezen voor een Samen naar school-klas, het speciaal onderwijs of juist een kinderdagcentrum.
Wat levert een Samen naar School-klas op voor de ‘reguliere’ kinderen
Door met elkaar om te gaan en elkaar te ervaren vinden kinderen uit de reguliere groepen het minder spannend om te gaan met kinderen met een ernstig meervoudige beperking. De leerlingen uit het reguliere onderwijs leren omgaan met verschillen en accepteren kinderen met een beperking makkelijker. Ook profiteren de reguliere leerlingen net als de kinderen met een beperking van de extra begeleiders en ondersteuners. Als nadeel bleek dat er voor de reguliere leerlingen meer afleiding was door de aanwezigheid van het kind met emb (bijvoorbeeld meer geluid). Voldoende ondersteuning in de klas is dan ook heel belangrijk.
Verschillen tussen jongens en meisjes
Opvallend was dat onder de reguliere leerlingen meisjes significant positiever staan tegenover leeftijdsgenoten met EMB dan jongens. Dit is gemeten met vragen als ‘zou je het het voor deze kinderen opnemen als ze gepest zouden worden?’ en ‘zou je bij hen uit de buurt blijven?’ Bij de meisjes was ook te zien dat zij aan het eind van het jaar minder angst hadden voor leeftijdsgenoten met een beperking. Verder viel op dat oudere leerlingen empathischer zijn dan jongere leerlingen (in groep 4-8 gemeten).
Wat doet de Samen naar School-klas voor de leerlingen met een ernstig meervoudige beperking
Het was lastig de meningen van deze groep leerlingen op te halen en de impact van de Samen naar School-klas te duiden omdat zij veelal niet kunnen praten. Ouders speelden dus een belangrijke rol omdat zij hun kinderen wel goed kunnen begrijpen.
Uit het onderzoek – waarbij onder andere 3 weken lang de kinderen werden gefilmd – kon wel worden geconcludeerd dat de ontwikkeling van deze kinderen meer wordt gestimuleerd, dat ze meer contacten met anderen op doen en dat de inclusiemomenten een positieve invloed lijken te hebben op de slaap van de kinderen.
Ervaringen bij leerkrachten en ouders
De leerkrachten geven aan dat ze positief staan tegenover de Samen naar School-klas en ze zien ook de meerwaarde voor zichzelf. Ze geven aan dat ze beter kunnen omgaan met de doelgroep dan ze eerst dachten.
De ouders hebben een positieve houding, maar de ouders van leerlingen met een beperking geven vaker aan ze zorgen hebben dat hun kind in een Samen naar School-klas mogelijk minder aandacht krijgt en vragen zich af of de leerkrachten wel de juiste expertise hebben. Wel zien ze de meerwaarde van de contacten tussen de kinderen met en zonder beperking.
Samen naar School-klas, speciaal onderwijs of een kinderdagcentrum?
De RUG deed een deelonderzoek naar de motieven van ouders van kinderen met een ernstig meervoudige beperking waarom ze kozen voor een Samen naar School-klas of juist speciaal onderwijs of een kinderdagcentrum (kdc of odc). Die keuze werd bepaald door de afstand en reistijd, het gevoel dat ze hadden bij de plek waar hun kind onderwijs of dagbesteding zou krijgen, de grootte van de groep waarvan hun kind onderdeel zou zijn en het aantal begeleiders op die groep en als laatste welk aanbod aan therapieën beschikbaar was op de locatie waar hun kind naartoe zou gaan.
Alle ouders geven aan tevreden te zijn over onderwijs dat hun kind krijgt. Waarbij opvalt dat de ouders van kinderen in de Samen naar School-klas aangeven dat hun kind meer aandacht krijgt sinds het naar een Samen naar School-klas gaat. Zij zijn ook significant meer tevreden zijn over het aantal kinderen per begeleider. Ouders van kinderen in een Samen naar School-klas hechten duidelijk meer aan de contacten met ‘reguliere’ leerlingen dan de twee andere groepen ouders. Als nadeel noemden ze dat de Samen naar School-klas niet altijd opvang biedt in de vakantieperiode.
Meer lezen?
Over de ervaringen van leerkrachten met Samen naar School-klassen in Didactief.
Over de ervaringen van leerlingen in Het praktijkbericht Leren van, en over elkaar: onderzoek naar de houding van leerlingen, en hun ervaringen met leeftijdsgenoten met ernstige meervoudige beperkingen van Anke de Boer.
Over hoe het komt dat door een elkaar vaker te zien, kinderen zonder beperking de kinderen met een beperking meer accepteren. Hoe dit werkt wordt verklaard met de Contact Theory van Allport.
